Prawo farmaceutyczne ściśle reguluje, jakie podmioty mogą być zaangażowane w dystrybucję hurtową i detaliczną produktów leczniczych, gdzie mogą się w nie zaopatrywać oraz jakiego rodzaju zezwolenia są wymagane.

Jeżeli chodzi o sprzedaż detaliczną, to musimy pamiętać o kilku najważniejszych zasadach:

1) obrót detaliczny produktami leczniczymi prowadzony jest w aptekach ogólnodostępnych (z zastrzeżeniem przepisów ust. 2 (cytowany bezpośrednio poniżej), art. 70 ust. 1 (punkty apteczne) i art. 71 ust. 1 Prawa farmaceutycznego (tzw. placówki obrotu poza aptecznego);

2) obrót detaliczny produktami leczniczymi weterynaryjnymi zakupionymi w hurtowni farmaceutycznej produktów leczniczych weterynaryjnych może być prowadzony wyłącznie w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt, z zastrzeżeniem przepisu art. 71 ust. 1a;

3) poza zakładami leczniczymi dla zwierząt przedsiębiorcy mogą prowadzić obrót detaliczny produktami leczniczymi weterynaryjnymi wydawanymi bez przepisu lekarza po zgłoszeniu wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii na 7 dni przed rozpoczęciem działalności.

Techniczne warunki, jakie powinni spełniać przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż detaliczną, określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 3 kwietnia 2008 r. w sprawie warunków, jakie powinny spełniać podmioty, które prowadzą obrót detaliczny produktami leczniczymi weterynaryjnymi wydawanymi bez przepisu lekarza, kryteriów klasyfikacji tych produktów oraz ich wykazu. Co ważne, przepisy tego rozporządzenia nie zawierają żadnych regulacji, które wyłączałyby możliwość prowadzenia przez przedsiębiorców sprzedaży leków drogą internetową.

Jeżeli chodzi o sprzedaż wysyłkową produktów leczniczych, to zgodnie z ustawą – Prawo farmaceutyczne dopuszcza się prowadzenie przez apteki ogólnodostępne i punkty apteczne wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza, z wyjątkiem produktów leczniczych, których wydawanie ograniczone jest wiekiem pacjenta. Techniczne warunki tej sprzedaży określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26 marca 2015 r. w sprawie wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych.

Sprzedażą wysyłkową produktów leczniczych jest umowa sprzedaży produktów leczniczych zawierana z pacjentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystywaniu środków porozumiewania się na odległość, w szczególności drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną.

Wojewódzcy lekarzy weterynarii wielokrotnie wydawali decyzje nakazujące zaprzestania prowadzenia przez przedsiębiorców sprzedaży wysyłkowej leków weterynaryjnych. Przedsiębiorcy w wielu przypadkach nie zgadzali się z nimi i dlatego decyzje te były przedmiotem kontroli sądowej. Wojewódzcy lekarze weterynarii na podstawie obowiązujących przepisów uznają, że nie jest dopuszczalna sprzedaż wysyłkowa produktów leczniczych weterynaryjnych ani przez zakłady lecznicze dla zwierząt, ani przez podmioty, o których mowa w art. 71 ust. la ustawy – Prawo farmaceutyczne.
Sprzedaż wysyłkową produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza mogą bowiem prowadzić wyłącznie apteki ogólnodostępne i punkty apteczne.

 Warto w tym miejscu wspomnieć o tym, że zgodnie z komunikatem Głównego Inspektora Farmaceutycznego z 19 stycznia 2011 r. sprzedaż wysyłkowa produktów leczniczych, także tych wydawanych bez przepisu lekarza, przez serwis Allegro jest niedopuszczalna. W tym przypadku nie będą spełnione warunki przewidziane dla zamówienia produktu leczniczego.

Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 14 marca 2008 r. w sprawie warunków wysyłkowej sprzedaży produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza formularz zamówienia musi być umieszczony na stronie internetowej placówki (apteki albo punktu aptecznego), a nie na stronie internetowej pośrednika między sprzedającym a kupującym, jakim jest Allegro.
Formularz taki musi również spełniać określone wymogi.

Warto w tym miejscu przyjrzeć się jednej ze spraw dotyczącej handlu w Internecie produktami leczniczymi, którą rozstrzygnął Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. II GSK 136/15). Małopolski wojewódzki lekarz weterynarii zabronił obrotu tego typu produktami (wydawanymi bez przepisu lekarza) Annie i Tadeuszowi G. Handlowali nimi w Internecie. Ich zdaniem zakaz był niesprawiedliwy i wnieśli odwołanie do Głównego Lekarza Weterynarii (GLW). Utrzymał ten zakaz. Jego zdaniem prawo farmaceutyczne przewiduje, że obrót detaliczny produktami leczniczymi weterynaryjnymi można prowadzić wyłącznie w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt.

W przypadku produktów leczniczych weterynaryjnych wydawanych bez przepisu lekarza (OTC) można też je sprzedawać poza lecznicami weterynaryjnymi, ale tylko po zgłoszeniu tego typu działalności wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii. Żadnych innych form i miejsc obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi prawo farmaceutyczne nie wymienia.

Anna i Tadeusz G. odwołali się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) w Warszawie. Według nich prawo farmaceutyczne nie zabrania handlu tymi produktami w Internecie. Poza tym Główny Lekarz Weterynarii, zabraniając sprzedaży online, naruszył zasadę swobody i wolności gospodarczej wynikającej z Konstytucji oraz unijnych przepisów. Wojewódzki Sąd Administracyjny nie zgodził się z nimi i postanowił oddalić skargę. Tłumaczył, że nie ma podstawy prawnej do prowadzenia sprzedaży wysyłkowej tego typu produktów. Prawo farmaceutyczne nie zezwala bowiem na tego typu działalność. Wojewódzki Sąd Administracyjny zauważył też, że zakaz wysyłkowej sprzedaży weterynaryjnych produktów uzasadniony jest ochroną zdrowia zwierząt, a także zapewnieniem nadzoru lekarza weterynarii nad obrotem tego typu produktami. Z tych powodów doszło do uzasadnionego ograniczenia konstytucyjnej zasady swobody i wolności gospodarczej. Przeważyło bowiem inne, równie ważne dobro.

Anna i Tadeusz G. wnieśli skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA ją oddalił. Według niego wyrok WSA jest prawidłowy i nie narusza prawa. Prawo farmaceutyczne – wyjaśnił NSA – ma bez wątpienia zastosowanie również do sprzedaży leczniczych produktów weterynaryjnych. Nie zawiera ono przepisu zezwalającego na wysyłkową sprzedaż lekarstw dla zwierząt wydawanych bez recepty. Tego typu sprzedaż – zauważył NSA – jest dozwolona jedynie w przypadku produktów przeznaczonych dla ludzi. Decyzja głównego lekarza weterynarii nie narusza więc prawa.

Podsumowując, warto zauważyć, że:

• detaliczna sprzedaż produktów leczniczych dla zwierząt poza gabinetem weterynaryjnym bez zgłoszenia wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny,
• podobnej karze podlega osoba prowadząca bez zgłoszenia wysyłkową sprzedaż produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza – gdzie grzywna z Kodeksu karnego to od 10 do 540 stawek dziennych, zaś stawka dzienna mieści się w przedziale od 10 zł do 2.000 zł.